Czytając pamiętnik matki

Wczoraj obchodziliśmy Dzień Matki. Czterdziestoletnia Liv – bohaterka znakomitej powieści norweskiej pisarki Helgi Flatland „Współczesna rodzina” – pozwalała sobie na wyjątkowe spotkania z matką z przeszłości: czytała jej pamiętnik.

Współczesna rodzina Helgi Flatland to przejmująca powieść o tym, co się dzieje, gdy struktura rodzinna się rozpada. Bohaterami tej książki są Liv, Ellen i Håkon – rodzeństwo. Podczas uroczystego przyjęcia dowiadują się oni, że ich rodzice – małżonkowie z czterdziestoletnim stażem – zamierzają się rozwieść. Ta decyzja będzie miała nieoczekiwany wpływ na życie rodzeństwa. Nadejdzie czas ewaluacji i weryfikacji wspomnień.

Czterdziestoletnia Liv wspomina, jak swego czasu czytywała pamiętnik swojej matki, który Torill pisała jako dorastająca dziewczyna. „Spotkały się” wtedy jako rówieśniczki:

„Byłam nim bez reszty pochłonięta, poznałam dzięki temu swoją matkę w zupełnie inny sposób – i wciąż nie żałuję, że czytałam jej zapiski. Już jako siedemnastolatka zrozumiałam, rzecz jasna, że rodzice mieli jakieś życie, zanim pojawiłam się ja, Ellen i Håkon, że zanim zaistnieliśmy na tym świecie, coś się na nim działo. Ale wiedzieć to, a o tym czytać – to dwie różne sprawy. Pamiętnik mamy opowiadał o tym, co było wcześniej, kiedy poznała tatę, czułam się, jakbym miała w ręku powieść”.

Liv opowiada o tym, jak matka na kartkach pamiętnika wprowadza „bohaterów” własnego love story, jak pisze z myślą o przyszłych czytelnikach, a czasem i kłamie, koloryzuje, wreszcie – jak zmienia się dynamika tej miłosnej relacji. W końcu Liv porównuje pamiętnik matki z własnym:

„Z czasem uświadomiłam sobie, że próbowała pisać językiem literackim, jej pamiętnik był zupełnie różny od moich nieuporządkowanych powodowanych wściekłością czy uniesieniem w chwilach zakochania, nieporadnych zapisków, stanowiących zawsze rodzaj wentyla bezpieczeństwa i wyrazu moich emocji. Pamiętnik był dla mnie jedynym miejscem, w którym pozwalałam sobie na brak kontroli. Notatki mamy wydawały się przeznaczone dla cudzych oczu – może oczu taty, a może nawet moich”.

Być może piszecie pamiętnik. Czy są to uporządkowane literacko zapiski – jak w przypadku Torill? A może piszecie podobnie do Liv – wylewając emocje, zapełniając strony w chaosie? Pamiętajcie, że niezależnie od tego, jaką formę mają wasze zapiski, zawsze jest to okazja do kształtowania pióra. To się dzieje automatycznie. Pamiętnik to świetne narzędzie pracy nad stylem!

Źródło cytatów: Helga Flatland Współczesna rodzina, tłum. Karolina Drozdowska, Wydawnictwo Poznańskie 2019.