„Bo to, co nas podnieca, to czasem też jest seks” – śpiewała Maryla Rodowicz. Seks (i przyjemność z niego płynąca) to w naszej kulturze nadal temat tabu. Owo tabu bezkompromisowo bierze na warsztat Danuta Awolusi w swojej najnowszej powieści.
„Liczyła na to, że seks będzie tym, co znajdowała w książkach obyczajowych i komediach romantycznych. Ekstazą, ogniem, rozkoszą, po którą sięga się z radością. A jednak fajerwerków nie było. mama miała rację: seks to rozbuchana przez media machina marketingowa”.
Danuta Awolusi, ceniona pisarka, autorka książek obyczajowych i reportaży, którą znacie z kursów Pasji Pisania (prowadzi cieszące się dużą popularnością trzygodzinne warsztaty: „Jak wydać książkę w tradycyjnym wydawnictwie” oraz „Promocja autora”) powraca z nową znakomitą powieścią Blisko, coraz bliżej. Na okładce możemy przeczytać: „Ta książka powstała z miłości do kobiet. Dasz się zaprosić do… rozmowy?”. Głównym tematem jest seks. Co ważne nie funkcjonuje tu jako skandalizujący marketingowy wabik. Danuta Awolusi może i zszokuje czytelnika, ale tylko po to, aby przedstawić to, co zbyt często w naszej codzienności zostaje przemilczane. A to wszystko w trzech historiach spokrewnionych lub spowinowaconych ze sobą kobiet żyjących w stolicy.
Róża dobiega czterdziestki. Ma poukładane życie – pracę, którą lubi, kochającego, oddanego męża, nastoletnią córkę, może i buntującą się, ale zarazem mądrą i dojrzałą. Zdawałoby się, że nie sposób znaleźć powody do narzekań. Kiedy Róża przez przypadek przyłapuje swoją ledwo dorosłą siostrzenicę w sytuacji intymnej, w toalecie dla nauczycieli, jest zszokowana. Tina wcale nie wygląda tak, jakby zbliżenie z chłopakiem sprawiało jej wyjątkową przyjemność. Prawda jest taka, że w idealnym życiu Róży jest poważna rysa: choć prowadzi regularne życie seksualne, nigdy nie dostała orgazmu:
„Czasem, gdy kochali się z Bogdanem, zastanawiała się nad pytaniami na kartkówkę albo nad tym, jak utemperować dwóch uczniów z 1C, którzy dawali się jej we znaki. Róża była zdania, że seks jest zdecydowanie przereklamowany. Albo, co o wiele bardziej do niej przemawiało, to z nią coś jest nie tak. Szybko przeszła do porządku dziennego nad tym, że jej ciało po prostu nie reaguje na pieszczoty. Dotyk Bogdana nie był nieprzyjemny, ale też nie robił na niej żadnego wrażenia. (…) Miała z tego powodu wyrzuty sumienia, niezmiennie od kilkunastu lat. nie tak powinna się czuć w łóżku z kochającym mężem”.
Jagoda miała wszystko: świetną pracę z obiecującymi perspektywami, męża, z którym fantastycznie się dogadywała, małe dziecko, kochających rodziców. Nagle dochodzi do tragicznego wypadku drogowego. Sprawca ginie, a Jagoda zostaje sparaliżowana. Można by się spodziewać – jak to w wielu powieściach bywało – że mąż ją zostawi, a ona sama z mozołem będzie odnajdywać się w nowej rzeczywistości. Nic bardziej mylnego! Jagoda pozostała silną kobietą i po kilku latach mogła wrócić do aktywnego życia – nawet jeśli nie wstała z wózka inwalidzkiego. Czarek ani myślał o porzuceniu żony. Wspierał ją, na ile mógł. A jednak nie każda dziedzina życia ułożyła się na nowo:
„Nie kochali się od czterech lat i wszystko wskazywało na to, że tak już zostanie. Jagoda była pewna, że po wypadku zapomni o seksie. Nie spodziewała się jednak, że jej udręczone, poddane próbie ciało tak bardzo ją zaskoczy. Po prostu to pojawiło się w jej głowie. Nagle spojrzała na Czarka i przypomniała sobie, jak bardzo go kiedyś pożądała. Wystarczyła iskra, aby lądowali w łóżku, pozbawieni obaw, ciekawi siebie. Tak, miała wtedy sprawne nogi i wrażliwą łechtaczkę, która pozwalała jej przeżywać wspaniałe orgazmy. Te czasy się skończyły, ale najwyraźniej mózg nie dopuszczał do siebie takiej informacji. Jagoda, chcąc nie chcąc, pozostała istotą seksualną”.
Kamila robi karierę jako youtuberka i menadżerka marketingu. Świadomie układa swoje życie uczuciowe. Z ostatnim stałym partnerem rozstała się kilka lat wcześniej. Chcąc odpocząć od wiążących relacji, spotykała się bez zobowiązań. Jednak teraz jest już gotowa na nowy związek. Przez przypadek poznaje nieco nieśmiałego Wojtka. To mężczyzna niemal idealny. Zapowiada się związek z przyszłością, Kamili i Wojtkowi układa się cudownie – z wyjątkiem spraw alkowy. Kamila lubi seks, ale zbliżenia z Wojtkiem pozbawione są pasji, prawdziwej namiętności, wydają się wymuszone. Ona, taka silna i przebojowa, nagle staje się zupełnie zagubiona:
„W pracy zyskała opinię wyuzdanej nimfomanki. W domu seks schował się gdzieś pod łóżkiem, poza zasięgiem. Mimo to, choćby chciała, nie mogła powiedzieć, że Wojtek to zły facet, czy choćby wybrakowany. I chyba właśnie to uwierało ją najmocniej: chłopak o dobrym sercu, chłopak, którego nie dało się kochać. Chłopak, którego się nie zostawia”.
Danuta Awolusi w swojej powieści dotyka spraw bardzo delikatnych. Takich, o których nie zwykliśmy mówić głośno (jak celnie zauważy Jagoda, przełamując własne bariery związane z mówieniem o seksie: „Tu nawet pełnosprawni mają problem, żeby mówić o współżyciu”). To wymaga niezwykłej pisarskiej odwagi. Sposób ujęcia tego tematu może szokować (niektóre rozmowy czyta się z pewnym dyskomfortem jako wręcz nazbyt intymne), ale przecież chodzi o to, aby uświadomić czytelnikom ich własne bariery wynikające z presji społecznej. Dotyczy to także bohaterek. Wycofana Róża dzięki edukatorce seksualnej mimo wielu oporów, odkrywa na nowo własne ciało i rozkosze, które może jej oferować. Podobnie musi podejść do swojego ciała sparaliżowana Jagoda (to kolejny tabuizowany temat – przecież osoby niepełnosprawne nie zostają pozbawione potrzeb seksualnych). Dla niej powrót do regularnego współżycia jest niezwykle istotny:
„Nie narzekam. Chciałabym jednak wrócić do pełni życia. Akurat seks jest takim ostatnim bastionem, którego jeszcze nie zdobyłam. I tu nawet nie chodzi o to, że mam jakieś wielkie ambicje. Po prostu poczułam, że nadal pragnę seksu i że mogę być aktywna. Mogę osiągnąć coś, co wydawało mi się niemożliwe. Po wypadku myślałam, że nigdy nie będę się kochać. A teraz się okazuje, że wręcz przeciwnie, ta sfera życia wciąż jest dla mnie dostępna”.
W powszechnym mniemaniu seks jest czymś pożądanym, nobilitującym, pozostającym ważną częścią życia. Jeśli w tej sferze coś się nie układa, kobiety i mężczyźni mogą czuć się wybrakowani, niepełni. To właśnie spotyka niektórych bohaterów Blisko, coraz bliżej. Choć pojawiają się w tej powieści rozmaite wątki poboczne i niemało tu bohaterów (choć tylko kilkoro z nich dobrze poznamy) wszystko sprowadza się do spraw związanych z seksem. Co istotne, nie mamy do czynienia z tanią powieścią erotyczną. Danuta Awolusi podchodzi do tematu z szacunkiem, bez taniej sensacji. Dla swoich bohaterów ma wiele zrozumienia. Zwraca uwagę na palące kwestie społeczne. Seks to ważna część życia i każdy chętny powinien czerpać z niego przyjemność. Dotyczy to również niepełnosprawnych, którzy nie muszą zamykać tej sfery życia (jakże przejmująco brzmią słowa Jagody: „Chcę wiedzieć, że wypadek odebrał mi tylko część sprawności. Nie moją kobiecość, nie siłę”). Z drugiej strony autorka Macoch nie zapomina o tym, że: „Seks to żaden przymus. To nie jest obowiązek ani coś, bez czego człowiek nie jest kompletny”. Właśnie to wieloaspektowe, mądre ujęcie niełatwej problematyki przekonuje najbardziej. Na uwagę zasługuje też fabuła – jeśli pojawiają się w tej powieści nieco wyeksploatowane przez literaturę obyczajową wątki, Danuta Awolusi prowadzi je do zaskakujących rozwiązań. Bohaterowie nie są udziwnieni, właściwie nie ma tu czarnych charakterów – są bardzo prawdziwi ludzie, czasem nieszczęśliwi, czasem bezradni. A Róży, Jagodzie i Kamili chce się kibicować.
Sięgnijcie koniecznie po Blisko, coraz bliżej Danuty Awolusi. Ta powieść zapewni wam nie tylko ciekawą rozrywkę, ale też skłoni do refleksji. To niewątpliwie ważna książka. Dość gaszenia światła w sypialniach! Porozmawiajmy.
Źródło cytatów: Danuta Awolusi, Blisko, coraz bliżej, Wydawnictwo Czwarta Strona, Poznań 2022.