Do Ameryki po lepszy los – debiutancka powieść Marii Narel-Challot

Ostatnio ukazała się powieść Marii Narel-Challot, absolwentki kursów Pasji Pisania. „Amerykański kapelusz – Feliks” to pierwszy tom pasjonującej sagi rodzinnej, inspirowanej dziejami bliskich autorki.

Grono publikujących absolwentów kursów Pasji Pisania systematycznie się powiększa. Tym razem Maria Narel-Challot wydała swoją debiutancką powieść: Amerykański kapelusz – Feliks. To pierwszy tom sagi „Inna Ameryka” opublikowany nakładem wydawnictwa JZI – Jamiński Zespół Indeksacyjny. Maria Narel-Challot jest Polką mieszkającą we Francji. Osiągnęła już pierwsze sukcesy pisarskie. W 2014 roku została finalistką konkursu „Jeden dzień – Polska jaką pamiętam” (jej tekst został opublikowany w antologii przez australijskie wydawnictwo Favoryta). W zeszłorocznym konkursie „Historie lokalne” Centrum Trzech Kultur w Suchowoli zdobyła pierwsze miejsce (prace konkursowe zostały wydane w wersji papierowej, wkrótce doczekają się także publikacji cyfrowej). Teraz Maria spełniła swoje wielkie marzenie i opublikowała pierwszą powieść, inspirowaną losami swoich dziadków.

Marię Narel-Challot poznałem w październiku 2014 roku na Internetowym Kursie Podstawowym. Doskonale pamiętam ten kurs, a także prace Marii – przemyślane i pomysłowe, ciekawe, dobrze zrobione. W 2021 roku Maria uczestniczyła w Internetowym Kursie Pisania Scenariusza.

Amerykański kapelusz to historia mas, które emigrując za ocean na przełomie XIX i XX wieku ryzykowały wszystko, w nadziei na polepszenie bytu. Walcząc o przetrwanie, te masy „jak ryby, głosu nie miały” i rzadko opisywały własne losy. W tej powieści opartej na faktach, przebywamy drogę jednego z emigrantów i przeżywamy jego zmagania z przeciwnościami losu, po decyzji skoku w nieznane – do wymarzonego eldorado. Fale emigracji końca XIX wieku unoszą również Feliksa i Zofię, mieszkańców podlaskiej wsi, którzy pobierają się i osiedlają w Stanach Zjednoczonych, dążąc do zapewnienia rodzinie godnego bytu. Czy ich decyzja okaże się słuszna? Jaką cenę zapłacą za ten wybór? Jak potoczą się ich losy na tej „ziemi obiecanej”? Czy zakorzenią się na amerykańskim gruncie?

A oto pierwszy rozdział powieści:

I. Atlas świata

Ciepłe światło lampy naftowej pełzało po twarzach dwóch mężczyzn, siedzących przy stole usłanym zeszytami i książkami. Rozmawiali zażyle, pomimo różnicy wieku. Młodszy wsłuchiwał się uważnie w każde słowo starszego, a poruszony emocjami, zdawał się przenosić w środek tych opowieści. Jego śmiejące się oczy niebieściały ciekawością, pozostając w harmonii z lekkim uśmiechem szerokich ust. Niewielki nos i wyjątkowo małe uszy nadawały mu wręcz chłopięcej urody. A delikatne rysy owalnej twarzy kontrastowały z bujnymi ciemnymi włosami.
– Cieszę się Feliksie, że odwiedzasz nowego nauczyciela – odezwał się starszy. – Rzadko kto przychodzi z tak odległych wsi.

– Prawda, że my nie przywykli do ludzi z dalekich stron i to uczonych. Mało kto umie tu czytać. Niby Antoni Narel chodzi zimą po domach i poducza dzieci, ale przecie nie obejdzie całej wsi. A ja nie zdążyłem się nauczyć, choć już skończyłem dwadzieścia trzy lata. – Spuścił wzrok w nagłym onieśmieleniu.
– Na to nigdy nie jest za późno. Dobrze, że starcza ci sił po całym dniu pracy przy wykopkach ziemniaków.
– Im starszy, tym mocniejsza chęć mnie nachodzi na coś innego w życiu. Dziwne myśli kłębią się w głowie, nawet przy pracy. A teraz w jesieni wieczory długie. Co prawda, to roboty w gospodarstwie nie brakuje, alem ciekaw świata, bo nauczyciel przybył przecie z daleka. Ciekawe, czy wszystkie wioski podobne do naszej Czerwonki? A miasteczka do Suchowoli?
– No, widziałem wiele wsi. Prawie wszystkie jednoulicówki, tak jak wasza. A pola też jak u was: rozdrobnione i porozrzucane kawałkami, jedne bliżej, inne dalej. Typowa szachownica.
– Istne utrapienie z tymi poletkami – westchnął Feliks.
– A Suchowola? Cóż, miasteczko parafialne, jak inne. Mieszka tu wiele Żydów. Mamy też trochę Tatarów. Istny tygiel narodów! Krzyżowali się tu polscy osadnicy z Mazowsza, litewscy ze Żmudzi i ruscy z pobliskiego Grodna. Nie mówiąc o Jaćwingach, których przegonili Krzyżacy.
– Stare dzieje, kto to pamięta?
– Wiele spisano w kronikach. Warto pamiętać i zrozumieć tę mieszaninę narodów.
Nauczyciel zajrzał do starej księgi i zaczął opowiadać.
– Kiedyś te tereny pokrywała dzika puszcza, którą dzierżawiła niejaka Konstancja Butlerowa, a było to ponad 200 lat temu. Dzierżawiła też folwarki, w tym Chodorówkę.
– Chodorówkę znam z pogrzebów, bo tam nasz cmentarz, choć kościół przeniesiono do Suchowoli – przerwał Feliks. – Ale teraz do kościoła bliżej. Siedem kilometrów łatwo przejść na piechotę. A na targ suchowolski jeździmy furmanką, kiedy uda się odhodować prosiaka czy jałówkę. Matula stara się odłożyć sera czy jajek na sprzedaż. Każdy grosz potrzebny na zakup nafty, zapałek czy soli. Nawet w Grodnie już bywałem, sprzedawać zboże, jak tylko obrodzi. Będzie ze czterdzieści kilometrów na przełaj.

– Do Grodna carskim traktem przez Dąbrowę, prosto jak strzelił – zażartował nauczyciel. – Podobno sam car wyrysował tę trasę układając linijkę na mapie między Grodnem a Warszawą. Wcale się nie troszczył o problemy budowy na tych bagnistych terenach. No i niedługo skończą drogę o długich prostych odcinkach, miejscami szturową, a miejscami i brukowaną.
– Nie udało mi się zatrudnić przy jej budowie. Podobno niektórzy zbili tam majątek. Ale choć trochę zarobiłem, przy obsadzaniu szosy wierzbami. Spory szmat obsadziłem: poczynając tu niedaleko, od Grodziska, w stronę Dąbrowy. Przydał się ten grosz, bo akurat zabrakło dojnej krowy, a bez sera i śmietany trudno przeżyć, bo mięsiwo u nas tylko od wielkiego święta.
– No, dobrze – przerwał nauczyciel – Kiedyś poczytam ci więcej o tej carskiej szosie, a dziś poznasz pierwszą literę. – Wyciągnął ze stosu największą z książek i wskazał tytuł na okładce.
– To jest atlas, z mapami różnych krajów. Masz tu literę „a”, dużą na początku i małą pod koniec wyrazu.
– At–las. At–las. – Feliks powtórzył niepewnie. – Czyli na końcu mamy słowo las? Jak nasze bory? Tylko trzy literki na tyle drzew, krzewów i runa leśnego! – ożywił si od tego odkrycia.
– Bystry jesteś. Jeszcze nie poznałeś liter, a już dostrzegłeś w jednym słowie inne słowo. Coś czuję, że pojętny będzie z ciebie uczeń, choć niemłody – zażartował, odprowadzając go do drzwi wynjamowanej kwatery. Domownicy pochrapywali we śnie, nabierając sił na kolejny dzień pracy.
Z odległych o kilka kilometrów Bagien, Feliks wracał przepełniony entuzjazmem. Zanurzał się w zagajniki, zatopione w aksamicie nocy, to znów wychodził na polne drogi, rozjaśnione gwieździstym niebem. Przed oczami rysowały mu się kształty liter, a w uszach brzęczało niezrozumiałe słowo „atlas”, które z czasem zabrzmiało bardziej swojsko: „a–tu–las”. Jego marzenia zdawały się sięgać firmamentu, jakby magia liter i książek otwierała przed nim nowy wymiar życia.

Mario, w imieniu całego zespołu Pasji Pisania, serdecznie ci gratuluję! Dotarłaś bardzo daleko, spełniłaś swoje pisarskie marzenie, uhonorowałaś pamięć tych, którzy byli ci bliscy. Życzę ci wielu następnych sukcesów! Czekamy na następny tom „Innej Ameryki”!

Źródło cytatów: Maria Narel-Challot, Amerykański kapelusz: Feliks, JZI – Jamiński Zespół Indeksacyjny, Twardy Róg 2021.
Źródło grafiki: Archiwum Autorki.