W zbiorze esejów „Czuły narrator” – wydanym w rok po otrzymaniu Literackiej Nagrody Nobla – Olga Tokarczuk snuje fascynującą opowieść o naturze pisania, o literaturze. Analizuje m.in. powieść. Jak widzi jej rolę?
„Gdy popatrzeć uważnie, to wyraźnie widać, że każda dobra książka zmienia nieco nasz świat – dzięki niej pojawiają się w nim postaci, pytania, odkrycia, których dotąd nie było” – napisała Olga Tokarczuk w jednym ze swoich esejów, które możecie znaleźć w książce Czuły narrator (pisałem o niej w „Lekturze na weekend”). Napisała także o tym, jaka powinna być powieść, aby trafić do czytelnika, spełnić zadanie literatury. zobaczcie:
„Literatura, a w szczególności najbliższa mi powieść, wbrew temu, co sądzą niektórzy akademicy, powinna być sztuką nie elitarną, lecz codzienną i powszechną, ocierać się o dworce i hotele, o kramy. Powinna być mądra mądrością życia z ulicy, unikać popisów stylistycznych i przemądrzalstwa. Powieść powinna tworzyć świat, w który możemy wejść, coś w rodzaju holograficznego kina, z widzem będącym częścią samej projekcji. Powinna budować postaci i miejsca, które staną się źródłem nieustannej iluzji, że istnieją naprawdę – i że – co więcej – my sami moglibyśmy nimi i w nich być. Powinna niczym lampa zawsze podświetlać to, co wyraziste i jasne, pod innym kątem, tak, by znane w jej świetle okazało się nagle zupełnie nieznane, oczywiste – nieoczywiste, oswojone – dzikie, a bezpieczne – podejrzane.
Nie ma chyba innego, skuteczniejszego sposobu, żeby na jakiś czas przestać być sobą i stać się kimś, kim na co dzień nie jesteśmy. To doświadczenie fascynujące i niosące ulgę. Czytając, uczestniczymy w życiu kogoś innego i stajemy się nim. Patrzymy jego oczami, odbieramy świat jego zmysłami, myślimy jak postać, która ciągnie nas za sobą. Taka przemiana jest bezpieczna (…). Mężczyzną może być kobieta. Jan Kowalski potrafi stać się Anną Kareniną, a ośmioletnia Ola Tokarczuk kapitanem Nemo”.
Czy zgadzacie się z tym spojrzeniem na powieść, na literaturę?
Źródło cytatów: Olga Tokarczuk, Czuły narrator, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2020.
Źródło grafiki: https://multikino.pl/filmy/anna-karenina